Kontuzje u biegaczy

     Problem kontuzji u biegaczy jest coraz częściej poruszany w czasopismach i na portalach internetowych, co wynika z rosnącej ilości uszkodzeń narządu ruchu w tej grupy sportowców. Szacuje się, że obecnie 30-40% długodystansowców cierpi z powodu różnorodnych dolegliwości bólowych kończyn dolnych. Mimo rozwoju wiedzy i wielu badań naukowych nie znamy wszystkich przyczyn tego stanu rzeczy. 

    Pozostaje wiele niejasności dotyczących min.: obuwia, odżywiania i aspektów związanych z ustawieniem elementów narządu ruchu np. stopy. Badania potwierdzają bezsprzecznie jedynie dwa czynniki. Pierwszy z nich dotyczy niewłaściwej rozgrzewki lub zbyt szybkiego tempa biegu w czasie pierwszych 10-20 minut biegania. Drugi jest związany z zbyt gwałtownym zwiększaniem kilometrażu i prędkości biegu w przeciągu pierwszych miesięcy treningu. 

    Zauważmy, że bieganie stało się szczególnie popularne wśród osób w średnim wieku, które często wiele lat wcześniej nie podejmowały żadnej aktywności fizycznej. Nagłe zwiększenie obciążenia powoduje dużo szybsze uszkodzenie struktur narządu ruchu, niż ma to miejsce u osób wcześniej aktywnie fizycznych. 

    Kontuzje biegaczy długodystansowych mają charakter przeciążeniowy, a ból najczęściej pojawia się bez konkretnego urazu. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest sumowania się mikrourazów, które w konsekwencji wpływają na podrażnienia i uszkodzenia tkanki. 

    Większość uszkodzeń obejmuje obszar kolana, skąd też popularny termin „kolano biegacza”. Nazwa ta nie odnosi się do konkretnej patologii, ale obejmuje różnorodne dysfunkcje, które powodują ból przedniej strony stawu kolanowego. Najczęściej są one związane z podrażnieniem fałdów błony maziowej kolana oraz zmianami w stawie rzepkowo-udowym. Obie te dysfunkcje powodują ból w obrębie rzepki, jednak w przypadku patologii stawu rzepkowo-udowego jest on bardziej rozlany i trudny do zlokalizowania. W początkowym etapie dolegliwości występują tylko w czasie biegu. Wraz z rozwojem patologii ból może pojawiać się nawet w czasie codziennych czynności. 

    Charakterystyczne są tu także trzeszczenia i przeskakiwania słyszane podczas ruchu. W kontekście kontuzji kolana u biegacza warto także wspomnieć o tzw. zespole tarcia pasma biodrowo-piszczelowego, najczęstszej przyczyny bólu bocznej strony tego stawu. Tak częste podrażnienia tej struktury wynikają z faktu, że w czasie biegu dochodzi do wielokrotnego naprzemiennego napinanie i rozluźniania pasma, a także jego ocierania o elementy kostne. 

    Jedną z częściej spotykanych kontuzji u biegaczy jest także zapalenie ścięgna Achillesa, w przypadku którego dolegliwości bólowe lokalizują się około 5-6 cm nad piętą. Poza bólem charakterystyczne są tu także pogrubienie widoczne na ścięgnie oraz poranne uczucie sztywności. Problem często zaczyna się niewinnie od dyskomfortu w obrębie ścięgna odczuwanego po ciężkim treningu. W zaawansowanej formie problematyczne może być nawet chodzenie. Niestety w naszej praktyce klinicznej spotykamy pacjentów, którzy przed podjęciem terapii latami zmagają się z nawracającymi dolegliwościami bólowymi Achillesa.

     Biegacze często doznają także zapaleń innych ścięgien w obrębie stopy min.: ścięgna mięśnia strzałkowego długiego i piszczelowego tylnego. Warto wspomnieć tu także o często występującym zapaleniu rozcięgna podeszwowego, struktury położonej na podeszwie stopy. Pojawienie się bólu w tym rejonie często jest związane ze zmianą obuwia lub większej ilości podbiegów wykonywanych na treningach. Innymi przyczynami bólu stopy są zapalenia stawów w obrębie śródstopia oraz złamania zmęczeniowe kości stępu i śródstopia. 

    Poza kolanem i stopą na uwagę zasługuje podudzie, kolejny obszar częstych dolegliwości bólowych u biegaczy. Najczęściej pacjenci zmagają się z bólem przedniej strony goleni, który w większości przypadków spowodowany jest zmianami przeciążeniowymi w obrębie okostnej piszczeli. Nie zawsze jednak przyczyną jest tu okostna. W niektórych przypadkach mamy do czynienia z tzw. zespołem przedziałów powięziowych, który polega na wzroście ciśnienia w jednym z czterech przedziałów goleni lub coraz częściej diagnozowanymi złamaniami zmęczeniowymi w obrębie kości piszczelowej. Warto zaznaczyć, że każda z 3 powyższych patologii wymaga odmiennego schematu leczenia, dlatego tak ważna jest właściwa diagnostyka. 

    Biegacze zgłaszają się do fizjoterapeutów także z powodu dolegliwości bólowych w rejonie pachwiny. Mimo, że najczęściej przyczyną bólu są struktury stawu biodrowego, dolegliwości mogą pochodzić z kręgosłupa lub spojenia łonowego. Warto zaznaczyć, że bieg jest aktywnością, która najczęściej nie powoduje uszkodzeń w prawidłowo zbudowanym stawie biodrowym. Jeśli ból pachwiny pojawia się bez konkretnego urazu, istnieje duże prawdopodobieństwo, że pacjent posiada pewne nieprawidłowości w budowie biodra, które predysponują do tego typu uszkodzeń. Najczęściej dotyczą one tzw. konfliktu-udowo panewkowego lub dysplazji biodra. Wielokrotne, naprzemienne zginanie i prostowanie nieprawidłowo zbudowanego stawu biodrowego prowadzi do zaciskania i podrażnienia obrąbka stawowego, który jest główną przyczyną bólu w rejonie pachwiny u długodystansowców. Niestety na co dzień spotykamy pacjentów, którzy miesiącami bezskutecznie leczą ból pachwiny w przekonaniu, że pochodzi on z mięśni przywodzicieli, które rzadziej ulegają uszkodzeniom u biegaczy.

Powodzenie terapii w dużej mierze zależy od etapu dysfunkcji, dlatego w przypadku pojawienia się dolegliwości bólowych należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza lub fizjoterapeuty. W czasie terapii warto zastanowić się nad przyczyną danej kontuzji, co jest ważne w kontekście zapobiegania powtórnym uszkodzeniom. Leczenie obejmuje terapię manualną, fizykoterapię oraz ćwiczenia dobrane pod kątem danej dysfunkcji. Dodatkowo należy przeanalizować technikę biegową, która może okazać się istotnym czynnikiem w kontekście przyczyny bólu. Ważna jest także analiza obciążenia treningowego i dobór odpowiedniego obuwia treningowego.