Anatomy Trains
Sprawdź czy Twoja postawa ciała jest prawidłowa cz I.
Sprawdź czy Twoja postawa ciała jest prawidłowa cz II.
Jak odróżnić wadę postawy od prawidłowego rozwoju.
Sprawdź czy Twoja postawa ciała jest prawidłowa cz I.
1. Wstęp
Niniejszy artykuł opiera się w pełni o literaturę światową oraz moje własne doświadczenia dotyczące diagnozowania i leczenia wad postawy u ludzi. Dla łatwiejszego zrozumienia konsekwencji zdrowotnych spowodowanych nieprawidłowościami wrodzonymi lub nabytymi w budowie ciała przeprowadziłem podział na trzy odcinki – stopy, kolana i stawy biodrowe, omawiając zaburzenia w ich funkcjonowaniu wraz z prostymi testami pozwalającymi w warunkach domowych na ich zdiagnozowanie. Chociaż omawiam w skrócie poszczególne odcinki ciała człowieka, trzeba pamiętać, że ciało ludzkie musi być traktowane jako całość. Wszystkie organy współpracują ze sobą, a kształtowanie prawidłowej postawy od dziecka do dorosłości ma wpływ na dobrostan ogólnoustrojowy. Wyrażam nadzieję, że zrozumienie nieprawidłowości własnej postawy pozwoli dopasować odpowiedni sposób leczenia oraz indywidualnie dobrać ćwiczenia, czego następstwem będzie poprawa jakości życia
Słowa kluczowe: prawidłowa postawa, wada postawy, stopy koślawe, stopy szpotawe, chondromalacja, stawy biodrowe, rehabilitacja, integracja strukturalna, Anatomy Trains (taśmy powięziowe).
2. Postawa ciała
Postawą ciała nazywa się układ poszczególnych odcinków ciała, zapewniający optymalne zrównoważenie i jego stabilność, wymagający minimalnego wysiłku mięśniowego. Prawidłowa postawa zapewnia dobrą wydolność statyczno-dynamiczną oraz stwarza warunki właściwego ułożenia i działania narządów wewnętrznych. Pod pojęciem „postawa ciała” kryje się także jeden z ważnych typów informacji z zakresu komunikacji niewerbalnej. Ciało nigdy nie kłamie, tonus mięśniowy proporcje, ruch, witalność pokazują osobę która je zamieszkuje. Ciało mówi o historii uczuć i emocjach tej osoby, jej charakterze i osobowości, ale i jej sposobie przechodzenia przez życie. Wysunięta do przodu głowa, zaokrąglone ramiona, zapadnięta klatka piersiowa, ciężki chód ukazują poczucie słabości i przegranej. Zgarbiona sylwetka może ukazywać rozczarowanie aktualną chwilą, ale również wskazywać na długotrwałą niekończącą się frustrację. Tego typu wzorce ulegają z czasem utrwaleniu wpływają na rozwój i strukturę ciała, charakteryzując ruch i całą osobę. Nieprawidłowości w ustawieniu poszczególnych odcinków ciała generują dolegliwości bólowe występujące nawet w odległym czasie. Aby zrozumieć jakie są skutki bólu należy przeanalizować złożone reakcje naszego ciała .
3. Stopy
Gdy stoimy nieruchomo stopy muszą działać jako fundament, który dźwiga ciężar ciała i nieustannie dostosowuje do swoich możliwości górne odcinki ciała i odwrotnie, sam dostosowuje się do możliwości wszystkich części ciała powyżej. Jeśli stopy nie są w stanie zapewnić dobrej stabilizacji to niemożliwe jest osiągnięcie pożądanej równowagi. Kręgosłup i kończyny dolne kształtują się przez pierwsze lata życia człowieka. Nawet naturalne, fizjologiczne zachowania we wczesnym dzieciństwie mogą stać się przyczyną zniekształceń. I tak np. lordoza szyjna tworzy się przy unoszeniu głowy dziecka do góry oraz rozglądaniu się na boki, wygięcie w odcinku lędźwiowym poprzez czołganie się i raczkowanie, natomiast łuki stóp wyrabiają się gdy dziecko uczy się chodzić po różnie ukształtowanych powierzchniach. Musimy zatem pamiętać, że dziecko przychodzi na świat bez łuków stóp, które formują się dopiero w trakcie chodzenia.
Najważniejsze jest więc by dziecko nie poruszało się po twardych powierzchniach na boso, ale w miękkim dopasowanym obuwiu. Przy wyborze butów należy zwrócić szczególną uwagę na to czy podeszwa jest wystarczająco miękka, tak aby nie blokowała ruchów stopy, czy obszar u nasady palców jest wystarczająco szeroki by nie ściskał nadmiernie przedstopia i palców. Ważne jest również ustawieni pięty w bucie tak, aby spoczywała ona pod właściwym kątem do podłoża i nie uciekała ani na zewnątrz ani do środka. Zalecane jest natomiast bieganie boso po nierównomiernym i zmiennym podłożu (np. po ogrodzie, trawniku, piasku, porannej rosie, czy kamieniach) dzięki czemu stopa dostosowując się do nierówności pozwoli zbudować silne i elastyczne łuki stóp.
Mechanizm chodzenia i poruszania się ciała jest niezwykle skomplikowanym procesem i wymaga obszernego omówienia. Ponieważ w niniejszym artykule nie jest możliwe przedstawienie go w sposób wyczerpujący, wszystkich zainteresowanych tematem zachęcam do lektury książki „Urodzony aby chodzić” Jamesa Earlsa. W artykule postaram się jednak zaprezentować najważniejsze elementy postawy ciała człowieka, na które, należy zwrócić uwagę, by zapobiec problemom zdrowotnym w przyszłości.
Na początku zachęcam, aby ktoś z naszych bliskich zrobił nam kilka zdjęć w samej bieliźnie z przodu, z tyłu i obu boków ciała. Jest istotne, aby do fotografii przybrać swobodna postawę ciała bez próby prostowania się czy wyciągania J. Analiza wykonanych fotografii będzie pomocna przy ocenie własnej postawy.
Rys. 1. Zdjęcia postawy ciała widok od przodu, prawej strony, tyłu i lewej strony.
Obserwowanie siebie samego powinniśmy zacząć właśnie od stóp, badając czy łuk przyśrodkowy jest uniesiony, czy całkiem opada na podłogę. Możliwości ustawień stóp i ich kształtu może być wiele, a odpowiadają za to różne struktury w obrębie stóp i podudzia. Stopa może przybierać różne ułożenia – patrząc od góry, ułożenie banana z palcami zwróconymi do wewnątrz lub na zewnątrz. Należy porównać łuki przyśrodkowe obu stóp: czy dotykają one podłogi (wtedy mówimy o płaskostopiu) czy może są lekko uniesione albo nadmiernie wydrążone (wysokie podbicie). Tak ustawione stopy pociągają za sobą nieprawidłowe ustawienie kolan, bioder i całego ciała powyżej nich. Najczęściej występują stopy płaskie w których obniżenie łuku przyśrodkowego pociąga kolana do środka ciała, rotując wewnętrznie kości udowe. Należy dodać, że nie zawsze taka kompensacja zachodzi (chociaż jest najczęstsza) dlatego też każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie, śledząc, które struktury miękkie (mięśnie, ścięgna, powieź) mogą brać udział w tych nieprawidłowościach. Szczegóły zostaną opisane dokładniej w kolejnej części artykułu.
Patrząc na zdjęcie tylnej części ciała obserwujemy czy ścięgno Achillesa jest przedłużeniem pięty, czy może pięta przechyla się do środka (koślawe ustawienie) lub na zewnątrz (ustawienie szpotawe) w stosunku do ścięgna Achillesa.
Rys. 2. Pięta koślawa, pięta neutralna i szpotawe ustawienie.
Patrząc na zdjęcie boku ciała analizujemy jak zachowują się golenie w stosunku do stopy. Określamy dwa najważniejsze w tym momencie dla nas punkty, kostka boczna i głowa kości strzałkowej. Prawidłowo powinny one tworzyć linię prostopadłą do podłoża, ale często jednak goleń układa się w pochyleniu do przód lub do tyłu jak widać to na rys. 3.
Rys. 3. Pochylenie goleni do przód, neutralne ustawienie, pochylenie goleni do tyłu.
Najprostszym sposobem oceny własnej stopy jest obserwacja, czy pojawiają się na niej nagniotki. Jeśli nie ma ich w ogóle pod stopami to znaczy, że obciążenie stopy jest prawidłowe. Gdy znajdziemy je pod piętą, I i V palcem to również można przyjąć, że stopa jest prawidłowo obciążona aczkolwiek mało elastyczna. Natomiast w przypadku gdy znajdziemy zgrubienie skóry pod II, III lub IV palcem to możemy być pewni, że mamy problem z łukiem poprzecznym stopy. Możemy przeprowadzić prosty test, który pozwoli nam ocenić jak ustawione są nasze stopy.
Przy prawidłowym ustawieniu ciała i stóp, powinniśmy czuć równomierne obciążenie na wszystkich tych elementach. Jeśli czujemy, że nie mamy prawidłowego rozłożenia masy ciała na trójkącie stopy (pięta, I i V palec) oznacza to, że stopa nie jest w równowadze.
Może to wynikać z problemu w obrębie mięśni oplatających stopę (stopa i podudzie) lub tego, w jaki sposób ułożone są pozostałe części ciała aż do samej głowy.
Test: Stoimy w swobodnej pozycji oceniając w jaki sposób czujemy obciążenie na stopach. Pomocne może okazać się zamknięcie oczu. Warto spróbować określić procentowo rozłożenie ciężaru ciała na jednej i drugiej nodze, następnie ocenić każdą z nich z osobna i zorientować się w której części ciężar ciała jest odczuwany: z przodu czy z tyłu stopy, na wewnętrznej ( pod I palcem) czy zewnętrznej krawędzi stopy (brzeg boczny od piety do V palca).
Dobrym przykładem „wytrącenia z równowagi„ są buty na wysokim obcasie, przez co kobiety chodzące na szpilkach częściej mają problemy bólowe stóp, łydek i/lub kręgosłupa lędźwiowego. Nie dotyczy to oczywiście wszystkich, niektóre dopiero po ich ściągnięciu odczuwają dolegliwości, ze względu na wcześniejsze dostosowanie się ciała do wysokiego obcasa. W trakcie noszenia butów na wysokim obcasie cały ciężar ciała przenosi się na przodostopie, pięta przestaje spełniać funkcję podporową, a ciało by pozostać w równowadze i nie przewrócić się do przodu, musi napiąć mięśnie łydki. Długotrwałe noszenie takiego obuwia prowadzi do przeciążeń, dlatego zdrowsze dla stóp i całej postawy ciała są buty na płaskiej podeszwie.
Nieprawidłowe obciążenie stóp jest również powodem pojawienia się i utrwalania dość powszechnej dolegliwości palucha koślawego (hallux valgus). Rehabilitacja palucha koślawego nie ogranicza się jedynie do terapii na samej stopie, ale obejmuje również pracę z całymi kończynami i tułowiem, ponieważ na to aby stopa przetaczała się prawidłowo podczas chodzenia konieczna jest zmiana całej postawy. Po pracy na stopach wielu z moich pacjentów odczuwa bardzo dużą swobodę i elastyczność, co sprawia, że niektórzy nawet zaraz po terapii wybierają spacer do domu zamiast komunikacji miejskiej. Wielu pacjentów jest zaskoczonych pozytywnymi zmianami i z niedowierzaniem opowiada innym o przyjemności i odczuwaniu lekkości całego ciała po terapii stóp.
4. Kolana
Nieprawidłowe ustawienie kolan doprowadza z czasem do mikrourazów, które dzieją się często poza naszą świadomością. Dopiero, gdy mikrouszkodzenia osiągną krytyczny moment zaczyna się ból. Mikrourazy powstają w wyniku funkcjonowania kolan w nieprawidłowym ustawieniu np. w przeproście, koślawości lub szpotawości.
Mięśnie, które oplatają staw kolanowy poza tym, że mogą ustawiać kolana w sposób jaki wyżej opisałem mogą również być odpowiedzialne za rotacyjne ustawienie podudzia względem uda. Powoduje to, że powierzchnie stawowe nie przylegają idealnie do siebie, z czasem powodując chondromalację (rozmiękanie chrząstki stawowej) stawów kolanowych.
By sprawdzić czy nasze kolana funkcjonują prawidłowo, czy może zrotowane w osi udo-podudzie możemy przeprowadzić poniższy test.
Rys. 4. Trójkąt rzepki.
Patrząc na zdjęcie z przodu obserwujemy rzepki i zarys całych nóg, oceniamy wzrokowo jaka jest odległość pomiędzy kolanami, porównujemy ją do odległości pomiędzy kostkami przyśrodkowymi stopy, maksymalna różnica może mieć 4-5 cm. Jeśli odległość pomiędzy kostkami stóp wynosi więcej niż 4-5 cm mówimy wtedy o koślawości kolan (rys. 5 po prawej), jeśli odległość miedzy kolanami przekracza 4-5 cm mówimy o ich szpotawości (rys. 5 po lewej).
Test: Przy wyprostowanym kolanie układamy dwa palce jednej ręki po bokach rzepki a palec drugiej ręki układamy na wyniosłości pod rzepką (guzowatość piszczeli). Palce tak ustawione powinny tworzyć nam trójkąt równoramienny ze szczytem na guzowatości (rys. 4). Najczęściej jednak guzowatość ustawia się bliżej zewnętrznej krawędzi rzepki. Częstym efektem takiego ustawienia jest boczne przyparcie rzepki i ból.
Rys. 5. Szpotawe ustawienie kolan po lewej i koślawe ustawienie kolan po prawej.
Patrząc na zdjęcie postawy od boku spróbujmy poprowadzić linię od stawu biodrowego aż do kostki bocznej stopy. Zastanówmy się, czy środek kolana pozostaje w linii prostej jak zostało to przedstawione na rys. 6 (po lewej), czy może połączenie tych punktów nie daje linii prostej, a tworzy dwie osobne linie jak widać to na rys. 6 (po prawej).
Częstą nieprawidłowością jest kolano uciekające ku tyłowi w stosunku do tej linii, mówimy wtedy o przeprostach kolan. Przedstawione tutaj zdjęcia pochodzą z jednej takiej sesji. Na pierwszy rzut oka widać, że obydwie nogi ustawiają się inaczej, co będzie pociągało asymetrię ciała powyżej kolan. Niezmiernie ważnie jest tutaj zwrócenie uwagi na to, czy koślawość kolana współistnieje z rotacją wewnętrzną rzepki i uda, oraz z przeprostem w stawach kolanowych.
Z własnej praktyki wiem że bardzo często koślawość którą widzimy u pacjenta nie wynika z nieprawidłowo rozwijającego się układu kostnego (koślawości strukturalnej), ale z pozostałych zmiennych, czyli rotacji wewnętrznej uda i przeprostu w kolanie (mówimy wtedy o koślawości funkcjonalnej). Przy takim ustawieniu dochodzi do dużego przeciążenia kręgosłupa i bólu. Funkcjonalną koślawość kolan można z powodzeniem rehabilitować.
Rys. 6. Punkty orientacyjne kończyny dolnej w jednej linii po lewej stronie, przeprost kolana po prawej.
Pamiętamy by oceniać zawsze obie strony ciała, bowiem każda z nich może ustawiać się inaczej, jak powyżej na rys. 6.
Kolejnym elementem oceny jest rotacja. Stoimy swobodnie, przodem do lustra ze stawami skokowymi w linii bioder (lub patrzymy na wykonane wcześniej zdjęcie). Obserwujemy jak ustawia się rzepka w jednym i w drugim stawie kolanowym, czy skierowana jest prosto na swoje odbicie w lustrze czy może odchyla się delikatnie na zewnątrz lub do wewnątrz. Każde kolano powinniśmy rozpatrywać osobno. Prawidłowo ustawiony staw kolanowy powinien poprzez rzepkę „patrzeć” na wprost (środkowe zdjęcie, rys. 7). Jeśli zachowuję się inaczej, może to oznaczać, że kolana są nieprawidłowo ustawione, a co za tym idzie również nieprawidłowo obciążone.
Rys. 7. Rotacja kolan, do środka/neutralne ustawienie/rotacja zewnętrzna.
Kilka lub kilkanaście lat takiego funkcjonowania kolan może doprowadzić do przeciążeń tych struktur i powstania uszkodzenia. Nieprawidłowe ustawienia kolan i stawów biodrowych będą prowadziły również do powstania wspomnianego już wcześniej palucha koślawego (hallux valgus).
Nieprawidłowe ustawienie kolan nie musi być bezpośrednio związane z samym kolanem, ale może wynikać z pozycji miednicy, stawów biodrowych lub stóp. Często zdarzają się przypadki, kiedy po pracy ze stopą i piętą, kolano z dużego przeprostu wraca do prawidłowego ustawienia.
Ciekawym sposobem dla sprawdzenia, jak kręgosłup współpracuje z naszymi nogami jest poniższy test.
Gdy postawa ciała jest w dużej nierównowadze, czasami utrzymywanej przez lata, aby uzyskać pozytywne efekty w dolnej części ciała, konieczne jest rozluźnienie górnej. To pokazuje jak poszczególne element postawy są ze sobą ściśle powiązane.
Test: Stań swobodnie z lekko rozstawionymi stopami, spróbuj obciążać przyśrodkowy łuk stopy a następnie zewnętrzną jej krawędź. Zamknij oczy by lepiej się na tym skupić. Powtórz to kilka razy i zacznij obserwować co dzieje się z ciałem, jak zachowują się kolana gdy obciążasz przyśrodkową część stóp a innym razem zewnętrzną. Następnie spróbuj ocenić co robią stawy biodrowe podczas tych ruchów, czy czujesz w którą stronę są pociągane? Zwróć uwagę na kręgosłup lędźwiowy jak się zachowuje? Czy czujesz jak porusza się raz do przodu raz do tyłu przy naprzemiennym obciążaniu stopy?
Aby poprawić całą postawę nie wystarczy rozluźnić nieprawidłowo ułożone odcinki, ale trzeba skupić się na każdym elemencie postawy ciała. Na szczęście nie jest to praca trwająca bardzo długo. Pierwsze efekty możemy uzyskać już po 3 wstępnych sesjach Integracji Strukturalnej, a kolejne 12 spotkań to praca na coraz głębszych strukturach. Pozwala to wyeliminować znaczną część nieprawidłowości w postawie ciała co skutkuje zanikiem bólu i prewencją przed jego nawrotem w przyszłości.
Pamiętajmy jednak, ze nasz organizm cały czas narażony jest na oddziaływanie czynników zewnętrznych powodujących zmiany w mięśniach, a co za tym idzie relacjach miedzy kośćmi. Należy pamiętać, że stare przyzwyczajenia, nawyki, urazy czy przeciążenia powodują niekorzystne zmiany.
Uwolnione struktury będą bardziej mobilne i będą miały możliwość lepszej pracy przeciwdziałając grawitacji. Aby jednak utrzymać prawidłową postawę ciała należy zadbać o wyeliminowanie z zachowań praktykowanych codziennie, czynników, które mogą ponownie wprowadzać nas w nieprawidłowy wzorzec. W tym celu niezwykle ważne są indywidualnie dobrane ćwiczenia. Polecanym kierunkiem są tutaj zajęcia z „Zogi”.
Zoga jest formą jogi, nowoczesnym spojrzeniem na tematykę integracji strukturalnej od strony ruchowej, stanowi wspaniały element pracy z własną postawą oraz element uzupełniający integracje strukturalną w koncepcji Anatomy Trains.
5. Staw biodrowy, miednica.
Staw biodrowy to kolejne zagadnienie, któremu warto poświęcić uwagę. Przede wszystkim stanowi on połączenie miedzy górną a dolną częścią ciała. Niewielkie zmiany symetrii w tym miejscu prowadzą do bolesnych kompensacji w każdym elemencie ciała. Staw biodrowy jest niezwykle silny, otoczony dużą ilością mięśni (około 30) z dobrze dopasowaną głową kości udowej do panewki stawu biodrowego. Urazowość tego stawu jest niewielka, dlatego zaburzenia napięciowe w obrębie stawu biodrowego bardziej przenoszą się na kolano lub kręgosłup lędźwiowy zamiast ujawniać się bezpośrednio w biodrze. Dlatego podczas pracy z innymi częściami ciała musimy zbadać jak poruszają się stawy biodrowe sprawdzając, czy są swobodne i czy ciało porusza się miękko podczas chodzenia.
Napięcie mięśni przedniej części stawu biodrowego powoduje rotacje wewnętrzną ud i pociąganie przedniej części miednicy w dół, przez co dochodzi do zwiększenia lordozy lędźwiowej i koślawego ustawienia kolan. Natomiast zwiększone napięcie tylnej części do rotacji zewnętrznej ud, rotacja kolan na zewnątrz, zwiększa tyłopochylenia miednicy pociągając za sobą kręgosłup lędźwiowy wypłaszczając go. Gdy dodatkowo dochodzi do asymetrii napięć, po prawej i lewej stronie ciała mogą pojawić się boczne i skrętne ustawienie kręgosłupa i miednicy (przesunięcie boczne, torsja miednicy, skoliozy). Można śmiało powiedzieć, że miednica i biodra są łącznikiem/równoważnikiem górnej i dolnej części ciała. Żeby poczuć to na sobie i mieć większą świadomość tego, że stopy, kolana, biodra i kręgosłup są ze sobą powiązane możemy przeprowadzić prosty test (był on również przedstawiony przy omawianiu kolan).
Test: Stań swobodnie z lekko rozstawionymi stopami (stopy w linii prostej ze stawami biodrowymi) teraz spróbuj przenieść ciężar na zewnętrzną krawędź stóp podnosząc lekko do góry wewnętrzne łuki, staraj się nie napinać mięśni, ale spokojnie wykonać ćwiczenie. Następnie spróbuj obciążyć wewnętrzną krawędź stóp tak jakbyś chciał/a łukiem przyśrodkowym dotknąć podłogi. Wykonując te ruchy na przemian zwróć uwagę co czujesz. Jak reaguje podudzie? (czy rotuje się zewnętrznie i wewnętrznie), jak ustawiają się kolana i biodra?, czy ustawiają się w szpotawości czy koślawości? Jak zachowuje się miednica i kręgosłup lędźwiowy? (raz przechyla się bardziej w tył raz w przód). Czy czujesz gdzie próbuje podążać klatka piersiowa i cały kręgosłup podczas tego ćwiczenia, jak ustawia się szyja i głowa podczas prób dociążania łuku bocznego i przyśrodkowego. Czy czujesz gdzie występuje większe napięcie podczas tego testu, czy może pojawia się ból, który jest Ci już znany?
Spójrzmy teraz na swoje zdjęcie wykonane dla potrzeb opisanych w części 3. Patrząc na postawę od przodu oceniliśmy już jak ustawione są stawy kolanowe, bo za ich ustawienie w dużej mierze odpowiadają mięśnie stawów biodrowych. Widząc kolana zwrócone na zewnątrz mówimy o rotacji zewnętrznej stawów biodrowych, jeśli kierują się do wewnątrz to możemy mówić o rotacji wewnętrznej stawów biodrowych rys. 8. Pamiętając że każda noga może ustawiać się inaczej analizujemy obie kończyny.
Rys. 8. Rotacja ud
wewnętrzna/neutralna/zewnętrzna.
Obserwujemy teraz talerze biodrowe czy są na takiej samej wysokości czy może któraś z nich jest niżej, a któraś wyżej. Czy widzimy to na zdjęciu obok? Jeśli pamiętamy z poprzedniego podrozdziału co działo się w prawej i co w lewej nodze to dojedziemy do wniosku że przeprost w lewym kolanie obniżył całą lewą stronę ciała, dlatego talerz po tej stronie jest niżej niż ten po prawej rys. 9. Na obniżenie talerza po jednej stronie nie będzie oczywiście wpływało tylko kolano ale również wysunięcie miednicy w przód po jednej stronie, skrócenie przestrzeni pomiędzy talerzem biodrowym, a krętarzem kości udowej, obniżenie łuku przyśrodkowego stopy i wiele innych rzeczy. Nie sposób wymienić wszystkich nieprawidłowości bo u każdej osoby indywidualnie inne tkanki mogą na to wpływać.
Popatrzymy teraz na zdjęcie z boku – czy pośladki są nad piętami czy może są wypchnięte w przód? Czy pośladki są uniesione w górę czy może chowają się dając wrażenie spłaszczonych? Analiza ustawienia miednicy i kręgosłupa jest dość trudna dlatego odsyłam do rys. 10, który pokazuje częste nieprawidłowości ustawienia tych struktur. Idealnie ułożone ciało względem grawitacji to takie, w którym punkty orientacyjne znajdują się idealnie na przebiegu tej linii. Integracja strukturalna w koncepcji Anatomy Trains dąży do tego by te punkty były jak najbliżej środka ciężkości ciała.
Rys. 10. Odchylenia punktów orientacyjnych od środka ciężkości ciała.
Spróbujmy znaleźć swój wzorzec postawy porównując rysunki i zdjęcia. Proponuję zapisywanie wszystkich obserwacji, będą one pomocne przy zrozumieniu, które tkanki są nadmiernie ściśnięte, a które nadmiernie rozluźnione i rozciągnięte. Warto również zwrócić uwagę na biodra podczas chodzenia, ponieważ ich zbytnia sztywność może powodować szybsze zużycie, doprowadzić do nadruchomości w kręgosłupie lędźwiowym, stawach krzyżowo-biodrowych lub stawach kolanowych, co z kolei powoduje przeciążenia a w konsekwencji ból. W jaki sposób to sprawdzić?
Podczas chodzenia głowa powinna pozostać w jednym miejscu bez ruchów bocznych nad obciążaną kończynę. Elastyczność mięśni odwodzicieli i przywodzicieli powinna to regulować, natomiast, gdy któraś z tych grup mięśniowych jest napięta i sztywna, powoduje to większą kompresję głowy kości udowej do panewki stawu biodrowego, szybsze zużywanie powierzchni stawowej, a w konsekwencji konieczność leczenia chirurgicznego i wstawienie endoprotezy stawu biodrowego.
Test: prosta obserwacja – przejdź się ulicą idąc za kimś kto ma problemy z biodrami, zwróć uwagę jak mocno ta osoba przenosi głowę nad nogę, którą obciąża. W normalnych warunkach miednica powinna „płynąć” tak jak to zwykle widzimy u kobiet, a głowa nie powinna wędrować na boki. (trochę przesadzam że mężczyźni powinni aż tak kołysać biodrami ale lekko na pewno J).
Podczas chodzenia również ważna jest długość kroku by staw biodrowy miał możliwość prawidłowego wyprostu i otwierania się z przodu. Napięcie w obrębie przedniej części biodra i uda może powodować pociąganie miednicy za udem podczas zostawiania nogi z tyłu przez co odcinek lędźwiowy będzie mocno pociągany do przodu (to z kolei doprowadzi do przeciążenia i bólu odcinka lędźwiowego). Natomiast nadmiernie napięcie tylnej części pośladka może doprowadzić do przeciążenia przedniej części biodra, ponieważ ściśnięty pośladek będzie utrudniał swobodne przeniesienie nogi do przodu podczas chodzenia przez co mięśnie przedniej części biodra będą musiały pracować bardziej podczas chodu.
Często po pracy w obrębie miednicy i bioder pacjenci mówią, że czują się jakby ktoś zdjął z nich ciasny kombinezon, a po powrocie na kolejną sesję stwierdzają, że są w stanie biegać więcej niż przed terapią, nie czując zmęczenia nóg, które pojawiało się zwykle po kilkunastu minutach. Jaki więc wniosek – krok długi czy dreptanie? co jest zdrowe? Dla każdego jest to indywidualne, chodzi głównie o to, że swobodny staw biodrowy pozwala na krok prawidłowej długości nie ważne czy idziemy powoli spacerując czy biegniemy. Główną pozytywną rzeczą jest to, że luźne biodro nie będzie pociągało miednicy za kością udową dzięki czemu nie będzie przeciążało kręgosłupa lędźwiowego.
Pozwolę sobie, przytoczyć swoje doświadczenia z długoletniej praktyki fizjoterapeuty. Często na początku swojej pracy spotykałem się z dużym zdziwieniem „dlaczego pracujesz w miejscu odległym od bolącego miejsca, przecież mnie tu nie boli” J. Dotyczyło to głównie bólów kręgosłupa lędźwiowego. Jeśli szczegółowy wywiad, testy i postawa pacjenta wskazują mi, że problem leży w mięśniu biodrowo-lędźwiowym to decyduję się na rozluźnienie go „przez brzuch”. Wiem jak ważne jest tłumaczenie pacjentom mechanizmu problemu dzięki czemu uzyskuję zrozumienie i zgodę na działanie. Często po „pracy na nogach”, osoba która wstaje z kozetki zaczyna chodzić z uczuciem lekkości ciała, a szczególnie nóg. Mięśnie stają się bardziej elastyczne, mają możliwość większego ruchu w obrębie otaczających je struktur, w których się znajdują. Układ nerwowy przyzwyczaja się stopniowo do wolno postępujących patologicznych napięć mięśniowych i dopóki ich nie rozluźnimy, układ nerwowy i my sami nie jesteśmy świadomi tego, że stają się mniej ruchome i elastyczne niż przed laty. Powodów szukamy w naszym wieku (pacjenci często mówią o peselozie J) poddajemy się zamiast robić coś dla siebie i własnego ciała. Brak aktywności fizycznej sprawia, że zmiany w mięśniach przyczyniają się do zmian kostnych, wtedy faktycznie możemy winę zrzucać na wiek. Tylko czy robiliśmy wystarczająco dużo dla siebie by do tego nie dopuścić?
Mam nadzieje, że powyższy artykuł pomoże zrozumieć własne ciało i wiedzieć, na co należy zwracać uwagę nie tylko u siebie, ale i u innych potrzebujących pomocy. Wszelkie negatywne zmiany, które zachodzą w naszym organizmie wywołują długotrwałe, niepożądane skutki. Ważne jest aby wiedzieć, że można ten negatywny dla zdrowia proces spowolnić, zahamować lub nawet odwrócić.
Wnioski:
- Pamiętaj, że zdrowe zachowania prowadzą do utrzymania zdrowego ciała przez długie lata. Według wielu autorytetów światowych styl naszego życia w ponad 50 % wpływa na utrzymanie dobrej kondycji na długo.
- Obserwacja własnego ciała, zachowań, występujących bólów przy aktywnościach fizycznych i odpoczynku stanowi niezwykle pomocne narzędzie w ustaleniu przyczyn
i zastosowaniu adekwatnej terapii. - Ciało nasze musi być traktowane całościowo i jeżeli wystąpią problemy bólowe
w pojedynczym odcinku np. stopie, kolanie lub stawie biodrowym, proces rehabilitacji musi być poprowadzony profesjonalnie, szeroko i nie ograniczać się wyłącznie do bolącego miejsca. Integracja Strukturalna jest dobrym sposobem w osiągnięciu tego celu oraz w poprawie wad postawy.
